Szlak Kajakowy rzeki Krutyni to jeden z najpiękniejszych i najpopularniejszych nie tylko w Polsce ale i w Europie. Długość szlaku od wsi Zyndaki do Jeziora Bełdany wynosi 102 km. W latach 60 – 70 tych dopływano do stanicy wodnej „Czapla” nad Jeziorem Nidzkim i wtedy Długośc całego szlaku wynosiła 126 km.
Na szlaku rzeki Krutyni jest 20 jezior i 10 mniejszych rzeczek. Nazwa rzeki Krutyni pochodzi od pruskiego słowa „crutina” co znaczy wartka, kręta.
Kilkanaście tysięcy lat temu lądolód ukształtował powierzchnię Mazur. Rzeźba terenu to liczne wzgórza morenowe, lasy, jeziora, głazowiska, dolinki i tereny często zabagnione i zatorfione. Bogata flora i fauna na szlaku rzeki Krutyni chroniona jest w 8 rezerwatach przyrody: „Piłaki”, „Czaplisko – Ławny Lasek”, „Królewska Sosna”, „Krutynia”, „Zakręt”, „Krutynia Dolna”, „Pierwos”, „Strzałowo”.
Od stu lat rzeka Krutynia przyciąga swoim urokiem turystów, którzy przyjeżdżali na Mazury. Spływy łodziami były już popularne w okresie międzywojennym.
W latach trzydziestych XX wieku Melchior Wańkowicz przemierzył szlak Krutyni i opisał swoje przeżycia w książce „Na tropach Smętka”. Mazurski działacz i pisarz Karol Małek ujął piękno rzeki w dwóch zdaniach „kto nie widział rzeki Krutyni ten nie widział Mazur”.
Szlak kajakowy rzeki Krutyni można podzielić na trasy, etapy. Większa część prowadzi przez jeziora połączone rzeczkami o różnych nazwach takich jak: Sobiepanka , która wypływa z Jeziora Lampasz, Grabówka z Jeziora Kujno, Dąbrówka z Jeziora Białego, Babięcka Struga z Jeziora Gant, Tejsówka z Jeziora Tejsowo, Rzeka Babant z Jeziora Babięty Małe i Babięty Wielkie, z Jeziora Zyzdrój wypływa Zyzdrojska Struga, Spychowska Struga wypływa z Jeziora Spychowskiego, Rzeka Krutynia wypływa z Jeziora Krutyńskiego i wpada do Jeziora Bełdany. Trasę spływu można ustalić indywidualnie w zależności od posiadanych umiejętności pływania, kondycji i przeznaczonego na to czasu.
Trasy spływu szlaku rzeki Krutyni
I trasa Babięta-Spychowo 13KM
Startujemy za młynem w Babiętach. W płytkiej wodzie można obserwować gąbkę słodkowodną i czerwone krasnorosty porastające kamienie.
Po 3 km wpływamy na Zyzdrój Wielki (200 ha). Z Jeziora Zyzdrój Wielki wpływamy na Zyzdrój Mały. Dopływamy do największej śluzy na całym szlaku o piętrzeniu wody maks. 5,2 m. Kajaki przenosimy około 70m z prawej strony.
Płyniemy dalej krótką dwukilometrową szeroka rzeką o leniwym prądzie. To Zyzdrój. Dopływamy do stanicy wodnej w Spychowie położonej na lewym brzegu u ujścia rzeki Zyzdrój do Jeziora Spychowskiego.
II TRASA SPYCHOWO – ZGON 10,5 KM
Do przepłynięcia mamy tylko około 11 km. Ze stanicy w Spychowie wpływamy na Jezioro Spychowskie ( 50 ha).
Trzymając się lewej strony kierujemy się na Spychowską Strugę i płyniemy około 4 km. Przepływamy pod mostem drogi Mrągowo – Rozogi. Musimy uważać na wartki nurt rzeki i duże kamienie. Po około 3km wpływamy na Jezioro Zdróżno ( 247 ha ). Po kilkuset metrach trzymając się prawej strony wpływamy na Jezioro Uplik uznawane przez wielu wodniaków za jedno z bardziej malowniczych na całym szlaku rzeki Krutyni.
Po przepłynięciu pod mostem szosy Szczytno – Pisz wpływamy na największe, czasem groźne Jezioro Mokre ( 815 ha, 51 m głębokości, 8 km długości i do 1,5 km szerokości. ). Trzymając się prawej strony dopływamy do stanicy wodnej we wsi Zgon. Tu tworzył i mieszkał znany pisarz Igor Newerly.
III TRASA SPYCHOWO – ZGON 10,5 KM
Po dwóch dniach dość intensywnego wysiłku trzeci etap będzie dużo krótszy, bo do przepłynięcia mamy tylko około 11 km. Tu zrobimy sobie zasłużony odpoczynek. Ze stanicy w Spychowie wpływamy na Jezioro Spychowskie ( 50 ha).
Trzymając się lewej strony kierujemy się na Spychowską Strugę i płyniemy około 4 km. Przepływamy pod mostem drogi Mrągowo – Rozogi. Musimy uważać na wartki nurt rzeki i duże kamienie. Po około 3km wpływamy na Jezioro Zdróżno ( 247 ha ). Po kilkuset metrach trzymając się prawej strony wpływamy na Jezioro Uplik uznawane przez wielu wodniaków za jedno z bardziej malowniczych na całym szlaku rzeki Krutyni.
Po przepłynięciu pod mostem szosy Szczytno – Pisz wpływamy na największe, czasem groźne Jezioro Mokre ( 815 ha, 51 m głębokości, 8 km długości i do 1,5 km szerokości. ). Trzymając się prawej strony dopływamy do stanicy wodnej we wsi Zgon. Tu tworzył i mieszkał znany pisarz Igor Newerly.
IV TRASA ZGON KRUTYŃ 12,5 KM
Pływanie po Jeziorze Mokrym rozpoczynamy jak najwcześniej z rana, gdy Jezioro Mokre jeszcze śpi i jest spokojne. Podczas silnego wiatru potrafi być niebezpieczne i wtedy w ogóle lepiej nie wypływać. Płyniemy w kierunku północnym, zawsze przy prawym brzegu.
Jezioro Mokre ma pięć wysp wszystkie są porośnięte drzewami. Płynąc przez Jezioro Mokre widzimy puszczę, a dokładniej mówiąc północno – zachodnią część Puszczy Piskiej. Po około 7 km od stanicy wodnej w Zgonie skręcamy w zatokę i wpływamy na Jezioro Krutyńskie ( 55 ha ) ale najpierw musimy przenieść kajak z prawej strony jazu, około 10 m.
Płyniemy 3 km Jeziorem Krutyńskim wśród lasów podziwiając piękno przyrody. Tu bardzo często, przeważnie z rana możemy zauważyć bielika, rybołowa, i wiele innych ptaków. Jesteśmy na terenie rezerwatu „Krutynia” ( 273 ha ). Obejmuje on Jezioro Krutyńskie i 2,5 kilometrowy odcinek rzeki Krutyni. Te wody otaczają piękne i unikatowe lasy. Z Jeziora Krutyńskiego wpływamy na rzekę Krutynię. Jest płytka, szeroka o krystalicznie czystej wodzie i twardym żwirowym dnie. Widzimy czerwone plechy krasnorostów które porastają kamienie rzeczne oraz zielone kępki gąbki słodkowodnej.
Na tym odcinku rzeki odbywają się również spływy łodziami w staro-mazurskim stylu tzn. łodzie odpychane są kijami. Są też one potocznie nazywane pychówkami. Jak spływy łodziami po rzece Krutyni to tylko z naszą firmą Wan – Plac.
Krutyń od dawna to wieś turystyczna. Jest kilka ośrodków wypoczynkowych, pensjonatów , dużo prywatnych kwater oraz kilka restauracji. Krutyń to doskonała baza wypadowa do pobliskich miasteczek takich jak: Mrągowo, Mikołajki, Giżycko, Olsztyn, Ełk, Pisz. W Krutyni znajduje się siedziba Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Obok w zabytkowej stodole mieści się Muzeum Przyrodnicze Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Warto obejrzeć zbiory przyrodnicze, wystawy oraz diaporamę przyrodniczą.
V TRASA KRUTYŃ – UKTA 13 KM
Z Krutyni ruszamy do Ukty. Mijamy most we wsi Krutyń, kilometr dalej przepływamy pod nastepnym w Krutyńskim Piecku. Rzeka nieco się poszerza. Przed nami młyn w Zielonym Lasku.
Tu, z prawej strony sami przenosimy kajak lub za niewielką odpłatnością zostanie on przewieziony około 60 – 70 m. Za młynem nurt rzeki zmienia się w bardziej wartki. Płyniemy wśród olsów. Napotkać tu można dość duże głazy.
Po trasie możemy spotkać między innymi tracze nurogęsi, gągoły i czaple. Dopływamy do następnego mostu we wsi Rosocha. Tu rzeka zmienia kierunek płynięcia i również swój charakter. Z rzeki wartkiej i płytkiej na głęboką i leniwą. W okolicach Wojnowa Rzekę Krutynię otacza szeroki pas trzcinowisk. Mijamy drewniany most w Wojnowie. Płyniemy wśród łąk i po dwóch kilometrach dopływamy do wsi Ukta.
Po prawej stronie możemy zatrzymać się na bardzo dobrym polu namiotowym u pana Wajsa. Mijamy most drogowy Mrągowo – Pisz, pięćset metrów dalej przepływamy obok ruin „Żelaznego Mostu” pozostałości po II wojnie światowej. Po 1,5 km docieramy do stanicy wodnej w Ukcie.
VI TRASA UKTA – NOWY MOST 7 KM
Rzeka Krutynia między Uktą a małą wsią Nowy Most płynie w rezerwacie „Krutynia Dolna” ( około 1000 ha ). Dopóki nie pojawiły się na niej bobry w zbyt dużej ilości, odcinek rzeki Krutyni poniżej Ukty nazywany był „Amazonką”.
Powalone pnie drzew, czysta woda, bogata roślinność sprawiają niesamowitą atmosferę i klimat. Bobry niestety poczyniły tam niemałe spustoszenia. Dalej, aż do Nowego Mostu Krutynia ma niedostępne, bagniste brzegi i liczne meandry.
Stanica znajduje się po prawej stronie za mostem drogowym.
VII TRASA NOWY MOST – IZNOTA 8 KM
Od Nowego mostu rzeka Krutynia płynie leniwie przez rozległe trzcinowiska. Z lewej strony łączy się z rezerwatem „Pierwos”, który oprócz ujściowego odcinka rzeki Krutyni obejmuje jej lewy dopływ, rzeczkę Pierwos. Wpływamy na Jezioro Gardyńskie. Tu bardzo często możemy zauważyć polujące bieliki i rybołowy.
Skręcamy po trzystu metrach w prawo i po krótkim czasie wpływamy na Jezioro Malinówko. Teraz w lewo i wpływamy na Jezioro Jeżewko, które ma kształt szerokiej rzeki z licznymi trzcinowiskami. Ostatni odcinek Jeżewka to tzw. „Czarna Rzeka” nad którą przebiega lokalny most.
Zatrzymujemy się przed mostem po prawej stronie.
